We bewegen met de camera mee door een weg met bomen in een grote, verlaten Parijse straat. Het regent en bliksemt en we horen krachtige muziek. We draaien naar rechts en zien het theater waarin de rest van de film zich af zal spelen. Deuren openen zich voor ons en we gaan naar binnen. Dan zien we het tegenshot: wij zijn Vanda die druipend en met uitgelopen make-up veel te laat binnenkomt om auditie te doen voor het toneelstuk Venus in Fur. Iedereen is al weg en de regisseur Thomas – gespeeld door Mathieu Amalric – staat op het punt om weg te gaan. Hij is aan de telefoon en we horen hoe alle actrices hem teleurstelden. Vanda is een ongeorganiseerde, dommige flapuit, maar heeft zich goed voorbereid. Ze weet de tekst uit haar hoofd en heeft bijna dezelfde naam als het personage dat ze moet spelen. Wanhopig om de rol te bemachtigen besluit Thomas met enige tegenzin haar de tekst te laten voordragen. Zij speelt Wanda, hij Severin von Kushemski. Het toneelstuk in de film is gebaseerd op het boek Venus in Furs (Venus im Pelz), geschreven door Leopold von Sacher-Masoch, wat de inspiratie was voor het sadomasochisme. Polanski’s Venus in Fur is weer een bewerking van het gelijknamige theaterstuk van David Ives en in beide staat het boek centraal. Wanneer Vanda, gespeeld door Roman Polanski’s vrouw Emmanuelle Seigner, begint te spreken, ziet Thomas een ware transformatie. Ze is niet langer wanhopig en onnozel, maar speelt een goede vertolking van het personage dat Thomas voor ogen heeft. Vanda zelf komt met scherpzinnige, feministische en seksistische inzichten in het boek – waar Thomas het niet mee eens is.
De film is in veel opzichten bijzonder. Het is de eerste film van Roman Polanski in het Frans, en dan ook weer eens een keer met zijn eigen vrouw. Polanski maakt veel films met weinig personages in één ruimte, waaronder Carnage en Death and the Maiden, maar heeft nu eindelijk een film met maar twéé personages in één ruimte gedurende de hele film, waarin één auditie centraal staat. Een gedurfde aanpak, want hoewel er al vaker zulk soort films zijn gemaakt, moet een film wel gedurende de hele speelduur boeiend blijven. In Venus in Fur is dit geen enkel probleem. De film is grappig en creëert een onderhoudende, en op veel momenten luchtige sfeer. Meer personages zijn ook niet nodig: de vele personages die Vanda en Thomas spelen en de grenzen tussen realiteit en fictie die vervagen, zorgen voor meerdere lagen. Seigner en Amalric zijn de perfecte acteurs voor deze film en spelen goed op elkaar in. De film heeft duidelijk het theaterelement van het toneelstuk behouden, maar is tegelijkertijd veel meer dan dat, door de muziek, belichting en camerastandpunten.
Venus in Fur heeft een sterke feministische boodschap en stelt daarnaast het idee van sadomasochisme in zekere zin gelijk aan de relatie tussen regisseur en acteur, zo stelt Polanski: “Je wordt een regisseur van je eigen fantasieën, jij speelt een rol, en je geeft iemand anders een rol. Dat theatrale is iets waar films mee spelen, een toneelstuk in een toneelstuk: een plek waar dominantie en onderdanigheid, theater en het echte leven, personages, realiteit en fantasie samenkomen, van plek wisselen en grenzen vervagen. In de film zegt de actrice: “naakt op het podium? Geen probleem, ik doe het gratis voor jou. Wat betreft sadomasochisme, ik ben daar bekend mee, ik werk in het theater!”
In Venus in Fur worden de rollen van acteur en regisseur omgedraaid. Omdat Thomas de rol van Kushemski op zich neemt, en Vanda meerdere lagen van haar personage speelt, worden de grenzen tussen werkelijkheid en fictie steeds vager. Vanda bemoeit zich met de tekst, de compositie en de belichting en neemt langzaamaan de rol van regisseur op zich: de rollen draaien om. De film is duidelijk feministisch en legt seksisme bloot. Het personage Thomas is een duidelijke verwijzing naar Polanski zelf. Hij neemt zijn rol als regisseur op de hak. Samen met het leuke spel tussen Seigner en Amalric zorgt dit voor een grappige en interessante film die leuk is om naar te kijken.
eerder verschenen op blikonline.
Yasmin Wegman 